Железничката линија Софија-Ќустендил-Скопје е елемент на бугарската надворешна политика и елемент на македонското прашање. Овој ред е постар од третото издание на бугарската државност. Од 1910 година нашиот воз чека на граница. Откако стана независна земја од Македонија, има повеќе зборови.
Ова го вели за БГНЕС историчарот вонреден професор Ангел Јонев, еден од најголемите познавачи на оваа тема.
Премиерите на Бугарија и на РСМ во саботата го означија почетокот на изградбата на источниот дел на железничкиот Коридор 8, делница Куманово-Белјаковце-Крива Паланка. А Галаб Донев изјави дека правецот Софија-Скопје-Тирана-Дурас треба да се дефинира како дел од европскиот коридор „Западен Балкан“.
Во 2022 година се навршуваат 150 години од пуштањето во употреба на железничката линија Софија-Ќустендил-Скопје. Во средината на мај 1872 година, Отоманската држава се обврза да ја изгради оваа рута, а во следните неколку години најпрво беше извршена работа. Како и во последователната руско-турска војна, настаните беа прекинати. Извршени се одредени градежни работи, но тоа е недовршена линија.
Впрочем, со обновувањето на бугарската државност, сагата за самата Бугарија започнува со реализација на трасата до Скопје, потсетува историчарот проф. Јонев и ја врти лентата низ годините:
Од 1880 година со првите чекори на младата држава, потоа во 90-тите години на 19 век и првата деценија на 20 век, Бугарија се обидува да го реализира. Прво, во 1893 година успешно стигна до Перник, 1897 година до Радомир и 1909-1910 година до Ќустендил и Гуешево. Од 1910 година нашиот воз чека на граница.
Во исто време, дипломатијата се обиде да ја убеди Отоманската империја да го продолжи делот од Гешево до Куманово, за кое време резултатот беше само неколку договори и ништо што можеше да се реализира на терен како градежна делница.
Освен Отоманската империја која е противник, противници се и нашите западни соседи Србија и Грција, а од големите сили особено се спротивставува Австро-Унгарија. Реализацијата на врската со Скопје сите ја гледаат како неуспех на нивната политика и успех на Бугарија!
Кога Југославија, со својата великосрпска политика, е цврсто позиционирана на запад, не дозволува никаков разговор за изградба на железничка линија или за врска помеѓу Гуешево и Куманово. Апсолутно ништо не се прави.
Така, по 1941 година, кога Бугарија по вторпат влезе во Вардарска Македонија и нешто повеќе од три години се обидуваше да го стигне она што не го постигнала во претходните децении, имено – веќе на почетокот на мај 1941 година, владата донесе декрет. изградбата на пругата од Гуешево до Куманово. По 40-тина дена почнува вистинската градба од Куманово до Кратово, ова е првата делница. Следната – 1942 година, на 9 февруари започна изградбата на преостанатиот дел – од Кратово до Гуешево, а можеме да кажеме дека имаме јубилеј. Имаме 150 години од Отоманската империја и 80 години од изградбата на делницата од Кратово преку Крива Паланка до Гешево.
Овие активности од 1941 година завршија во 1944 година со обновување на територијалниот статус кво. Бугарија соодветно ја запира изградбата на делницата, бидејќи обемот е многу сериозен – околу 54 тунели, над 30 се пробиени, тунелот за сливот.
Како датум на завршување на градежните напори може да се прифати и 9 септември 1944 година.
Бугарија и Југославија тогаш прогласија пријателство и сепак продолжија со некои градежни активности, особено на сливниот тунел од бугарската страна.
Така до 1948 година, кога сите активности во правец беа прекинати и практично не беше забележано значајно достигнување, со исклучок на изградбата на делницата од Куманово до Белјаковце – делница од 34 километри на територијата на тогашната Народна Република Македонија во средината на 1990-тите на 20 век. Ништо друго значајно не се случило до 1990 година, детално објасни историчарот проф.
Овa линија е постара од третото издание на бугарската државност. Тоа е елемент на бугарската надворешна политика и елемент на македонското прашање.
По 1990 година, можноста за извинување станува сè потесна.
Ако досега зборувавме за земји кои се позиционирани така што Македонија е провинција – и во Отоманската империја и во Југославија, тогаш по 1991-1992 година Македонија е веќе суверена држава, има своја територија и може да почне да се гради на оваа делница. , но тука има и шпекулации и тоа е многу јасно изразено со популарните први содови.
Првиот бусен што го знам од периодот на соседна независна Македонија е од октомври 1994 година, кога амбициозната влада на Бранко Црвенковски изјави дека пругата ќе биде изградена за една година, а неколку дена пред парламентарните избори пукна во земјата. Тоа беше злоупотреба за политички цели. Навистина, малку подоцна почна да се гради, но не за една година, туку за околу една деценија се работеше на делницата од Бељаковце до Крива Паланка. Во средината на првата деценија на 21 век, овие активности престанаа и локалитетот беше замрзнат.
Всушност, од Бељаковце до Крива Паланка сè уште може да се видат мостови, знаци и маршрути – започнати и изградени до одреден степен.
Потоа имаше уште први бусен.
Во средината на втората деценија на 21 век започна реконструкцијата на делницата од Куманово до Белјаковце – делницата изградена во 50-тите години на минатиот век. Го презеде германска компанија, која работеше одредено време, но остана градилиште. Затоа сега очекуваме оваа делница да ја заврши австриската компанија „Штрабаг“, а следната делница турската компанија „Ѓулермак“.
Но, сè уште гледаме делови од градба, а не целата локација, линијата што недостасува од Куманово до Гуешево. Последната, најтешка делница од Крива Паланка до Гуешево се уште е во фаза на проектирање.
Мислам дека нема бугарска влада што не се обврзала, што не издала декларација – од 90-тите е потпишан билатерален договор од владата на Иван Костов со Љубчо Георгиевски за таканаречениот Коридор број 8. Македонија тогаш се обврза да го изгради својот дел што недостасува. Но, овде веќе зборуваме за нешто друго, договорот дозволуваше изградбата на македонската делница да ја изведат, ако сака Бугарија, од бугарски претприемачи.
Но, резултатот е видлив – над 30 години од постоењето на независна Македонија има повеќе зборови, повеќе меморандуми.
Најновиот објавен датум за лансирање е 2030 година. /БГНЕС